Masteropleiding Vacant NL
Een unieke multidisciplinaire opleiding die gericht is op ontwerpend onderzoek naar de potentie van leegstand. Leidt op tot de meest talentvolle specialisten in tijdelijk hergebruik. Draagt bij aan theorievorming en de praktijk.
Andere initiatiefnemer
‘In overleg met Jurgen Bey heb ik samen met mijn broer Erik de tweejarige voltijd masteropleiding Vacant NL aan het Sandberg Instituut opgezet. Deze opleiding is gericht op ontwerpend onderzoek naar de potentie van leegstand en leidt de meest talentvolle specialisten in tijdelijk hergebruik op. We hebben een goed multidisciplinair team van begeleiders, waaronder Ester van der Wiel, Barbara Visser, Jurgen Bey en wijzelf. Martine Zoeteman is de coördinator. De opleiding vraagt om visionaire en onorthodoxe ontwerpingrepen. Waar wij voornamelijk op zoek naar zijn is het onmogelijke te ontwerpen en te bouwen. Als initiatiefnemers hebben wij dan ook nadrukkelijk zelf uit alle aanmeldingen negen mensen uit verschillende disciplines gekozen; een architect van de TU Delft, twee interaction designers van TU Eindhoven, een politicoloog, een grafisch ontwerper, een interieurarchitect, een jurist, een student van de Rietveld Academie en twee studenten van de Design Academy. Wat hen, het kernteam, gastdocenten en partners die de opleiding ondersteunen bindt, is dat zij het belang inzien van integraal, multidisciplinair en onconventioneel werken.’Andere overheid
'Met de opleiding Vacant NL en veel van onze projecten dagen wij de overheid uit om ons de sleutels te overhandigen van leegstaande overheidsgebouwen. Wij zullen dan, samen met anderen, ervoor zorgen dat er in de tussentijd verbindingen en kruisbestuivingen ontstaan die als katalysator fungeren voor tijdelijk gebruik, nieuwe initiatieven en ontwikkelingen.’Ander gebruik
‘De opleiding wil ontwerptalent en creatieve pioniers stimuleren tot concrete, inspirerende en herhaalbare ontwerpoplossingen voor tijdelijk leegstaande locaties. Via ontwerpend onderzoek wordt de potentie van leegstand in Nederland verkend. Een centrale vraag is hoe ontwerpinterventies condities voor tijdelijk hergebruik kunnen scheppen en kunnen bijdragen aan kruisbestuiving tussen ontwerp, wetenschap en technologie. De intentie is om diverse ontwerpoplossingen ook daadwerkelijk één op één te realiseren op locatie. Kenmerkend voor deze master is de focus op het experimenteren met en het testen van concrete ontwerpen in de praktijk. Daarbij vormt niet de autonomie van het kunstenaarschap het startpunt voor vernieuwing, maar een gezamenlijke ontdekkingstocht naar wat enkele specifieke vacante locaties in de stad te bieden hebben. Daarbij worden direct (eind-) gebruikers/opdrachtgevers gezocht, zoals bijvoorbeeld een partij als Appsterdam. Ook de koppeling met de kennis en innovatieagenda is hierbij een belangrijk onderdeel. Ook de ruimtes staan niet op zichzelf, maar zijn exemplarisch voor het enorme potentieel van inspirerende leegstaande locaties en gebouwen in Nederland. Waar andere opleidingen de breedte opzoeken, gaat deze opleiding de diepte in dankzij de focus op één inspirerend en relevant onderwerp.’Andere ruimtelijke ordening
‘Naast de vaste docenten dragen gastdocenten uit de praktijk hun ervaring en tot nu toe veelal impliciete kennis over op de studenten. Door deze sessies te documenteren, kan deze kennis ook door anderen geraadpleegd worden. De opleiding draagt zo bij aan theorievorming over leegstand en tijdelijk hergebruik in Nederland.’Ander ontwerp
‘De studenten hebben vorig jaar onder meer samen met de app-makers van Appsterdam tijdelijk in het oude hoofdkantoor van de Westergasfabriek in Amsterdam gebivakkeerd. Een van hun eerste vindingen is een verduisterende lichtkoepel van karton geweest, omdat app-makers graag in het donker werken; licht, goedkoop en visueel aantrekkelijk. Een andere ontwerpoplossing waarmee condities worden gecreëerd voor zo’n duizend tot tweeduizend veelal jonge app-makers is het prototype Sleeping under the desk: een werkplek die je in een handomdraai in een slaapplek kunt veranderen en aansluit bij de manier waarop veelal jonge app-makers leven en werken. De scheiding tussen wonen/ werken en recreëren is totaal ondefinieerbaar geworden, waardoor we in principe ook panden met kantoor- of bedrijfsbestemming kunnen koloniseren. Dit zijn slechts twee voorbeelden waarmee wij samen met de studenten hebben willen laten zien dat experimenten met tijdelijk gebruik een enorme bijdrage kan leveren aan economische topsectoren. En waar je, zowel economisch als ontwerpmatig, veel plezier aan kan beleven.’Andere kennis
‘Op (leegstaande) locaties testen de studenten, variërend van enkele dagen tot een aantal weken en zowel individueel als in teamverband, ontwerpoplossingen uit op hun uitvoerbaarheid, beeldende kracht, functionaliteit en toepasbaarheid elders. Telkens wordt er multidisciplinair gewerkt, opdat inzichten en oplossingen uit verschillende kennisgebieden elkaar verrijken. Denk dan bijvoorbeeld aan ontwerp, rechten, innovatie, ruimtevaarttechnologie of onderzoeksjournalistiek.’Andere samenwerking
‘De opleiding wordt gegeven door een kernteam met (inter)nationale gastdocenten en ondersteund door een groot aantal partners. Tezamen illustreert dit het belang van een brede en voortdurend veranderende samenwerking. Partners van de masteropleiding zijn: NWO, Cognitive Science Center Amsterdam, Landelijk Kennisplatform TiO, NAi Architecture of Consequence, NAi Studio for Unsolicated Architecture, Sandberg Instituut, Sabrina Lindeman, Utrecht Manifest, The Pop-up City, Museum Hilversum, Frank Havermans, Avro Kunstuur, Mike Lee en Appsterdam.’Andere opgave
‘De masteropleiding Vacant NL verliest zich niet in te algemene discussies over vierkante meters, geld en leegstand, maar start bij de potentie en positie van gebouwen en locaties, herpositioneert de ontwerper, bevordert nieuwe alliantievorming, levert concrete en economisch waardevolle ontwerpoplossingen op en draagt bij aan de noodzakelijke theorievorming over leegstand. In de hoop en verwachting zo alsnog leegstand te kunnen verbinden aan de kennis- en innovatieagenda van Nederland.’
Ronald Rietveld
Ronald Rietveld leidt samen zijn broer Erik RAAAF (Rietveld Architecture-Art-Affordances), dat opereert op het snijvlak van architectuur, kunst en wetenschap. Complexe maatschappelijke opgaven in stad en land vormen de aanleiding voor het werk. Hij studeerde in 2003 cum laude af aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam (Landschapsarchitectuur). RAAAF won diverse prestigieuze prijzen waaronder de Prix de Rome Architectuur 2006 en de Rotterdam Designprijs 2012 en werd in 2013 onderscheiden met de Architectural Review Award. De afzonderlijke jury’s benadrukken de letterlijk en figuurlijk grensoverschrijdende werkwijze als de kracht achter het werk.