De Ceuvel
Het vervuilde terrein van een verlaten scheepswerf in Amsterdam-Noord wordt ontwikkeld tot een actieve en creatieve broedplaats. De groep van initiatiefnemers, bouwers en ondernemers geven daarmee niet alleen vorm aan een gezamenlijke ambitie maar ook geven ze over tien jaar de grond weer een stukje schoner terug.
Ceuvel Volharding
Het terrein van ‘Ceuvel Volharding’ ligt in de oude havens van Amsterdam Noord. Deze voormalige scheepswerf was tot voor kort verlaten en vervuild en zou in economisch betere tijden op traditionele wijze gesaneerd zijn en vervolgens worden volgebouwd. Door de crisis is de geplande stedelijke ontwikkeling stil komen te liggen. En deze situatie biedt juist nu kansen voor alternatieve ontwikkelingen.De grond is door de Gemeente Amsterdam gedurende tien jaar ter beschikking gesteld voor het meest innovatieve plan. In januari 2012 heeft Noordwaarts een prijsvraag uitgeschreven, waarop slechts twee inzendingen kwamen. De vraag was om van dit terrein een broedplaats voor creatieve ondernemingen te maken. Architecten space&matter en Marjolein Smeele namen het initiatief en verzamelden een groep pioniers om een plan te bedenken. Het resultaat: een tuin met planten die de grond zuiveren (DELVA landscape architects) en zestien oude woonboten die op het land zijn getakeld en worden geupcycled. Een steiger verbindt de boten en zorgt voor een fysieke scheiding met de grond (space&matter). Deze boten worden voorzien van innovatieve duurzame technieken (Metabolic). Over tien jaar gaan ze terug het water in, op zoek naar een nieuwe locatie.
‘De Ceuvel’ is op deze manier door een zeer gevarieerde groep mensen ontwikkeld tot een actieve en creatieve broedplaats in Buiksloterham. De groep van initiatiefnemers, bouwers en ondernemers geven daarmee niet alleen vorm aan een gezamenlijke ambitie maar ook geven ze over tien jaar de grond weer een stukje schoner terug.
Initiatiefnemers en samenwerkingspartijen
De initiatiefnemers zijn Sascha Glasl (space&matter) en Marjolein Smeele, die voornamelijk in het begin het project hebben aangejaagd. Hierbij waren ook Jeroen Apers, Wouter Valkenier, Steven Delva en Nick van Loon vanaf het begin betrokken. De opdrachtgever is de gemeente Amsterdam (Bureau broedplaatsen) en projectbureau Noordwaarts. Er zijn vele samenwerkingspartijen:
Hoofdconcept, stedenbouwkundig plan en architectuur: space&matter
Duurzaamheidsplan: Metabolic
Landschapsplan: DELVA landscape architecture
Ontwikkeling: Sascha Glasl (space&matter), Marjolein Smeele, Jeroen Apers, Marcel van Wees
Financiën: Jeroen Apers, Bas van Schelven
Community management: Marjolein Smeele
Beheerder en voorman: Marcel van Wees
Constructie: Witteveen en Bos
Bouwteam: Woodies, Brett Rossouw
Horeca (Ceuvel Café): Wouter Valkenier
Financiering
“De financiering voor de ontwikkeling van het terrein wordt voor de helft verzorgd door Bureau Broedplaatsen. Hiernaast hebben we een lening bij Triodos. Donaties van materialen en slim hergebruik hebben de kosten fors gedrukt. Via een lage huur verdienen we de investering terug. Met dit geld betalen we de lening binnen tien jaar terug. Om het ambitieuze verduurzamingsplan waar te maken hebben wij financiële steun van InnovatieNetwerk en Waternet gekregen. Verder zijn er een aantal sponsors en vele vrijwilligers betrokken geweest. Ook de huurders van de boten hebben veel tijd geïnvesteerd bij het verbouwen van de boten.
De complete financiering was de grootste uitdaging. Het verkrijgen van de lening en de subsidie waren daarin beslissend. Daarnaast was het bijeenkrijgen van een betrokken groep even belangrijk. Het openstellen van het project zorgde ervoor dat iedereen zich verantwoordelijk voelde en er echt hart voor kreeg.
Vernieuwend
Normaal gesproken wordt een terrein na gebruik slechter achtergelaten. Maar De Ceuvel zal over tien jaar ecologisch, economisch, sociaal en cultureel gezien beter zijn. Het wordt een circulaire stad waar co-creatie, duurzaamheid, kennis en educatie samenkomen. Hoe doen wij dat? Van een vervuilde kavel, naar een zelfzuiverende en zelfvoorzienende broedplaats voor innovatieve ondernemers. De nieuwe beplanting van de oude scheepswerf in Buiksloterham zorgt ervoor dat de grond over tien jaar volledig gezuiverd is. De woonboten zijn door de toekomstige huurders zelf gerecycled tot hippe eco-hubs. En ook de circulaire systemen zijn met hulp van de huurders gebouwd. De Ceuvel wordt een ‘cleantech playground’. Een plek waar bestaande duurzame kringlopen onderling gaan samenwerken en nieuwe technologieën worden getest. Kortom: De Ceuvel gaat de wereld laten zien dat het anders kan.
Ontwerp
Het stedenbouwkundig ontwerp is zeer beelden en verhalend. Dit heeft geholpen om alle ambities (zuiveren van de grond, zelfvoorzienende technieken) onder een paraplu samen te brengen. Het basisidee is simpel en makkelijk te communiceren, en dat helpt bij het ontwikkelen van een plan. Op de plek zelf heeft het ontwerp een fantastische sfeer gecreëerd, met de basiskwaliteiten van deze bijzondere plek in Amsterdam Noord. De selectie van boten was een ontwerpmiddel. Door de manier van plaatsen ontstond een kleine haven met vele verschillende zichtlijnen en verrassingen. Een kronkelende steiger zorgt ervoor dat men op een dynamische manier het terrein ervaart. Als architect ben ik gewend complexe bouwprocessen te begeleiden en vele belangen te integreren. Het continue verder ontwerpen in detail is noodzakelijk en uitdagend om de kwaliteit van de plan te bewaken.
Drijfveer en ambitie
Dit is een droomproject. Het biedt de mogelijkheid om op vele vlakken ontwerpend te onderzoeken en te experimenteren en met een breed team een pilotproject waar te maken. De Ceuvel kan als voorbeeldproject voor stedelijke ontwikkelingen dienen. Wij ontwikkelen veel kennis op het gebied van renovatie, duurzaamheid en communitybuilding. Het is een drijfveer om zoveel mensen bij het idee te betrekken en te enthousiasmeren. Als ik zie hoe enthousiast mensen aan het werk zijn en hoe trots ze daarop zijn, word ik blij. Verder heb ik zoveel geleerd van alle betrokkenen, dat het mij motiveert om nieuwe taken aan te pakken.”
Foto's: Jean-Pierre Jans en Martijn van Wijk
Sascha Glasl
Sascha Glasl (Frechen, Duitsland, 1977) is architect en startte in 2009 met Tjeerd Haccou en Marthijn Pool het architectenbureau space&matter. Hij ontving in de afgelopen jaren prestigieuze prijzen en zijn werk is internationaal gepubliceerd en tentoongesteld. Momenteel werkt hij aan projecten als Schoonschip, Sweets, UrbanFarmers in Den Haag, de Rijkskas, Crowdbuilding en WeBuildHomes. Daarnaast is hij voorzitter van vereniging De Ceuvel. In 2007 studeerde Glasl cum laude af aan de RWTH Aachen, waar hij nu als Assistent professor bij de leerstoel voor typologieën en ontwerp werkt. Tijdens de bijeenkomst 'Werken aan de duurzame stad' spreekt Glasl over De Ceuvel.